در مقاله ی گذشته درباره ی اختلال خواندن و علل و نشانه های آن گفتم، در این مقاله سعی دارم راهکارهایی برای بهبود و درمان این اختلال پیشنهاد کنم.
با درمان اختلال خواندن این مشکل از بین نمی‌رود، اما با تحت مراقبت و آموزش قرار گرفتن کودک، افراد مبتلا می‌توانند افراد به‌شدت موفقی در زندگی گردند.
تشخیص زود هنگام اختلال خواندن (دیسلکسیا) و آموزش و حمایت از کودک دچار دیسلکسیا، به درمان اختلال خواندن (دیسلکسیا) کمک می‌کند. تشخیص زود هنگام اختلال خواندن (دیسلکسیا) توسط والدین باعث می‌شود کودک پیشرفت بیشتری در مدرسه داشته باشد.
در عین حال، آشنایی والدین با این اختلال کمک می‌کند تا آنها برای پیشرفت تحصیلی کودک خود با وارد کردن فشارهای نامناسب، انتقاد، سرزنش و نصیحت، عزت نفس کودک را تضعیف نکرده و او را به‌سمت افسردگی، اضطراب، پرخاشگری و بدرفتاری سوق ندهند.
پیش از درمان اختلال خواندن (دیسلکسیا) لازم است تشخیص صحیحی توسط متخصص انجام پذیرد و اختلال خواندن (دیسلکسیا) از مشکلات دیگری چون مشکل بینایی، نقص شنوایی، هوش پایین، مشکلات اقتصادی و اجتماعی متمایز شود.
درمان اختلال خواندن (دیسلکسیا) از طریق دارو تنها برای مشکلات همراه آن چون بیش فعالی و عدم تمرکز، اضطراب و افسردگی انجام می‌شود؛ زیرا اختلال خواندن بیماری نمی‌باشد، بلکه نتیجه نوع متفاوت تفکر و یادگیری است و درمان اختلال خواندن (دیسلکسیا) از طریق دارو حداقل تا امروز ممکن نمی‌باشد.
روشی که برای درمان اختلال خواندن (دیسلکسیا) استفاده می‌شود، روش اورتون گلینگهام است. در این روش، ارتباط بین صداها و حروف آموزش داده می‌شود. این روش بر اساس نحوه یادگیری زبان در کودکان است و گام به گام بر اساس آن پیش می‌رود. این ایده قصد دارد مهارت خواندن و هجی کردن را به مهارت‌های تشکیل دهنده جزیی آن تقسیم کند و گام به گام این مهارت‌ها را به کودک آموزش دهد. کودک پیش از آنکه از یک مهارت به مهارت دیگر برود، باید بر آن مهارت تسلط کافی پیدا کند و بعد سراغ مهارت بعدی برود.
نام رسمی این روش، تکنیک چند حسی آموزش زبان نام دارد که حواس چندگانه را درگیر خواندن می‌کند. آموزشگر در این شیوه تلاش دارد از طریق به‌کارگیری حداکثر حواس مختلف کودک از جمله بینایی، شنوایی، حرکت و لامسه، ارتباط بین حروف و صدای آنها را در ذهن کودک به‌وجود آورد. به‌طور مثال، کودک حروف را بر روی کاغذهای برجسته و زبری لمس می‌کند و یا آنکه با ضربه‌های انگشتان خود، صدای هجاها را در می‌آورد.
باور این روش بر آن است که هر کودکی از طریق متفاوتی یاد می‌گیرد. بعضی کودکان از طریق بینایی، برخی شنوایی و گروهی از طریق حرکت و یا لامسه اطلاعات را فرا می‌گیرند، بنابراین معلم باید تلاش کند حواس بیشتری را درگیر کند. به‌طور مثال، برای آموزش واژه‌ی سیب، معلم به‌جای آنکه تنها واژه سیب را بنویسد، باید این شانس را به کودک بدهد تا سیب را ببیند، لمس کند، بو کند و مزه آن را بچشد.
برنامه خواندن بارتون (Barton reading program) برای افراد غیرمتخصص و والدین ایجاد شده است تا به‌راحتی بتوانند آن را به‌کار گیرند. در صورتی که با زبان انگلیسی آشنا هستید، فیلم‌های رایگان آن را در اینترنت می‌توانید ببینید و آنلاین از خدمات آنها بهره ببرید.
تکنیک‌ها و روش هایی برای درمان اختلال خواندن
۱- نوشتن حروف بر روی شن و آرد و هوا و… به کودک کمک می‌کند تا از حواس بینایی، شنوایی و لامسه خود برای ایجاد ارتباط بین حروف و صدای آنها بهره ببرد.
کودک مقدار زیادی شن را بر روی زمین صافی می‌ریزد و با انگشتان خود تلاش می‌کند تا یک حرف و یا یک کلمه را بنویسد و در حین نوشتن، صدای آن را نیز با صدای بلند بیان می‌کند. با ترکیب صدای حروف، کودک کل کلمه را ادا می‌کند.
۲- از ۶ ماهگی برای کودک کتاب داستان با صدای بلند و آرام بخوانید و یا کتاب داستان‌های صوتی برای او پخش کنید.
همانگونه که ذکر شد، درمان اختلال خواندن (دیسلکسیا) هرچقدر در سنین پایین تر صورت پذیرد، کودک پیشرفت بیشتری در مدرسه خواهد داشت. پس از آنکه داستان را برای کودک خواندید و یا خود کودک داستان را خواند، از او می‌خواهید تا داستان را به زبان خودش خلاصه کرده و بیان کند.
۳- می‌توانید تمرینات خواندن را به‌صورت بازی دربیاورید.
به‌طور مثال، می‌توانید در مکان های مختلف نام اشیا و یا چیزهایی که می‌بینید را انتخاب کنید و از کودک بخواهید حدس بزند منظور شما چه کلمه‌ای است. به‌طور مثال، شما کلمه بوقلمون را به‌صورت بق- ل-مون بیان می‌کنید و کودک می‌گوید بوقلمون. این تمرین را به‌صورت برعکس نیز می‌توانید انجام دهید. کودک در این حالت چیزی را انتخاب می‌کند و آن را به‌صورت جدا جدا تلفظ می‌کند و شما حدس می‌زنید منظور او چه می‌باشد. حالت دوم برای کودک دشوارتر است.
۴- سعی کنید کتاب‌های طنز و کتاب داستان‌های همراه با تصویر تهیه کنید و با کودک آنها را بخوانید.
کتاب‌های طنز و کتاب داستان‌های همراه با تصویر برای کودک جذابیت بیشتری دارد و آنها را جلب می‌کند. با مشورت کودک خود، کتاب‌هایی تهیه کنید که مورد علاقه کودک‌تان است. کتاب‌هایی تهیه کنید که در سطح مهارت خواندن کودک باشد.
۵- سه کاغذ رنگی (زرد- سبز- آبی) را جلوی خود بگذارید و زمانی که یک کلمه را بیان می‌کنید، دست خود را بر روی رنگ‌های مختلف حرکت دهید.
به‌طور مثال، برای بیان کلمه گربه اینگونه عمل کنید. با تلفظ گ دستتان را بر روی رنگ زرد بگذارید، با تلفظ ر دستتان را بر روی رنگ سبز بگذارید و با تلفظ ب دستتان را بر روی رنگ آبی قرار دهید. حال از کودک بخواهید حروف را با هم ادا کرده و دستش را بر روی رنگ‌ها حرکت دهد. در این مرحله می‌توانید یکی از کاغذهای رنگی را بردارید و از کودک بپرسید حالا چه حروفی باقی‌مانده است.
در این بازی، کودکان به قید قرعه کارت‌هایی را که عکس اشیا بر روی آن است، انتخاب می‌کنند و سپس با ادای هر حرف آن، یک قدم به جلو حرکت می‌کنند. به‌طور مثال، اگر عکس قوری بر روی کارت باشد، کودک با تلفظ هر حرف، یک قدم به جلو می‌رود. ق-و-ر-ی ۴ حرف دارد و کودک چهار قدم به جلو می‌رود. هر کس زودتر به خط پایان برسد، برنده است.
۶- کتاب‌های شعر کودک به جهت درمان اختلال خواندن (دیسلکسیا) بسیار مفید است.
خواندن آهنگ‌های ریتمیک و دارای قافیه، به آشنایی کودک با صداهای مرتبط با حروف کمک می‌کند. بخشی از آهنگ را بخوانید و کودک را تشویق کنید تا با شما همراهی کرده و باقی آن را بگوید. کلمات هم قافیه را به‌عنوان بازی می‌توانید استفاده کنید. به‌طور مثال: شما بگویید تشت و او بگوید رشت، بازی- نازی، دوچرخه- می‌چرخه و … .
۷- از علاقه به وسایل ارتباط جمعی کودک بهره ببرید.
اگر کودک به ورزش علاقه دارد، پست‌های ورزشی را بهمراه یکدیگر در اینترنت، مجله و یا روزنامه دنبال کنید. از او بخواهید مطالب مورد علاقه ورزشی را بخواند و برای شما توضیح بدهد.
۸- اجازه دهید کودکان شما را در حال کتاب خواندن ببیند.
کودکان مشاهده‌گران بسیار دقیقی هستند. اگر کودکان ببینند که والدین و معلمان آنها کتاب می‌خوانند، به خواندن علاقمند می‌شوند.
اگر کودک، شما را هنگامی که با علاقه و هیجان به کتاب خواندن مشغول هستید، ببیند؛ به خواندن علاقمند می‌شود. در خانه فضایی را برای مطالعه کردن اختصاص بدهید. یک مبل راحتی با یک کتابخانه کوچک در یک گوشه اتاق که نور کافی دارد، قرار دهید. تا جای ممکن این فضا را دلنشین کنید.
۹- کودک را به سفر مطالعاتی ببرید.
او را به‌طور منظم به کتابخانه ببرید و او را با مولفین مختلف آشنا کنید.
۱۰- از طریق بازی و تفریح، رابطه بین کلمات را برای کودک توضیح دهید.
به‌طور مثال، وقتی در خیابان راه می‌روید و روی تابلویی نوشته شده است: «ایست»، شما در قالب بازی از کودک می‌خواهید واژه‌های مرتبط مانند ایستگاه، ایستادن و ایستاده را پیدا کند و یا بعد از آنکه مادر بیان کرد، با صدای بلند تکرار کند.
۱۱- در اینترنت، اپلیکیشن‌های بسیار مفیدی وجود دارد که می توانید برای درمان اختلال خواندن (دیسلکسیا) کودک خود از آنها استفاده کنند.
این اپلیکیشن‌ها در قالب بازی و به‌کارگیری حواس بیشتری از کودک، خواندن را به او آموزش می‌دهند.
پس از آنکه والدین و مربیان، مشکل اختلال خواندن را در کودک خود تشخیص دادند، بهتر است آن را با متخصص در میان بگذارند.در خانه و مدرسه برای این کودکان باید امکانات ویژه‌ای مهیا شود تا کودک راحت‌تر بر اختلال خواندن خود غلبه کند. این امکانات شامل:
* تهیه کتاب‌های صوتی
** فعالیت‌هایی که کودک باید انجام دهد و جداول آموزشی به‌صورت عکس درآید و تنها نوشتاری نباشد
*** استفاده از متونی با حروف درشت
**** نشانگر کلمات (Bookmarks) به‌جهت دنبال کردن واژه‌ها توسط کودک
***** دادن وقت اضافه برای خواندن و نوشتن به کودک
